Wan wortu na fesi (voorwoord) – door Jaasir Linger

Sta je aan het begin van je en/of zit je midden in je “Afro-Surinaamse (creoolse)” journey!?
Of wil je gewoon meer over je eigen/de Afro-Surinaamse “krioro” (creoolse) cultuur weten!?
Dan ben je op deze pagina aan het juiste adres 🙂 .
Scrol en klik om de documenten te bekijken en/of te downloaden (downloaden kan onder andere door: “rechtermuisknop op de link-> download linked file”).
DE DIKGEDRUKTE- EN ONDERSTREEPTE WOORDEN/ZINNEN OP DEZE PAGINA ZIJN LINKS DIE JE KUNT AANKLIKKEN VOOR MEER INFO!

Als je scrolt zal je op deze pagina (na deze inleidende tekst!) onder andere veel informatie vinden over:

– Creoolse (vrouwen) klederdracht zoals de koto en angisa
– Sranan Odo (Surinaamse spreekwoorden / gezegdes / wijsheden )
– De geschiedenis/tori van Sranantongo
– Fa fu leisi en skrifi Sranantongo (hoe Sranantongo te lezen en schrijven)
– Sranantongo woordenboek
– Informatie over de geschiedenis van Suriname (in ‘Wij Slaven van Suriname’, door papa Anton de Kom)
Het boek ‘WIJ SLAVEN VAN SURINAME’ MOET JE ALS SURINAMER SOWIESO GELEZEN HEBBEN!
– Afrikaanse (voormalig) tot slaaf gemaakte vrouwen in de koloniën in verzet (de rol van vrouwen in opstanden;  en de spirituele rol van de vrouwen).
– Gebruiken rond zwangerschap en geboorte in de Afro-Surinaamse gemeenschap
– Soko Psalmen (Stichtelijke liederen, ontstaan tijdens slavernij)
– Wie Eegie Sanie (WES)  – ‘onze eigen [Afro-Surinaamse culturele – JL] dingen’ (bekijk de NPO documentaire, helemaal onderin deze pagina)
– WINTI.*

*Onder andere algemene informatie over Winti & de mens als wel de verschillende winti (meervoud), zoals:
Kromanti,  Opete, Yaw, Awese, Sofia-Bada, Tando, Aisa, Luangu,  Loko, Gron-Ingi, Fodu / Vodu,  Watra-Ingi / watra-bosu, Watra-mama, Tata Bosu,  Bus-Ingi, Mbumba / Tata Busi, Leba, Ampuku, Adumankama, Bakru, (A) Kantamasi / Masi.
– Afro-Surinaamse creoolse voorouder- (banya, susa, laku) en winti-liederen.

( Kanttekening: Winti met een hoofdletter is de “spiritualiteit/religie/cultuur/levensstijl/(levens)filosofie” in het algemeen; winti met een kleine letter is/zijn de “winti/yeye/komfo/obia/wenu/bosu, etc.”, oftewel de “bovennatuurlijke energie(en)/goden/entiteiten”. )

Voor de mensen die zich afvragen waarom Winti!? -> Winti is (ook) ons “immaterieel cultureel erfgoed” dat onlosmakelijk verbonden is “met allen die nazaten zijn van Afro-Surinaamse creoolse plantage tot slaafgemaakten”. WINTI NA RUTU! Ook jij (Afro-Sranan kondreman) die dit nu leest die er wellicht niet mee is opgegroeid, of er (nog) niks van weet en/of (nog) niks mee hebt! Het zit in je/ons DNA en onze cultuur (hoe je het ook went of keer, of je het nou wilt of niet). Dingen als met blauwsel baden en ogri-ai-krara etc. zijn voorbeelden van tradities/gebruiken die hun oorsprong hebben in Winti.

De o zo geliefde Sranan muziekstromingen kawina en kaseko hebben ook hun roots in Winti-muziek! Misschien besef je je nieteens dat wanneer je op een Sranan feest zingt en swingt op “Moi Moi Awese” of “Gedehusu bigi famirman“, dat ze eigenlijk winti-liederen  zingen van de Awese winti met hun “Moi Moi Awese”  en aan de fodu winti refereren met “gedehusu” …

     Het negatieve beeld van/taboe op/angst voor Winti is oorspronkelijk gecreëerd door de Nederlandse koloniale overheid en de christelijke kerken en hun missionarissen/zendelingen (van de R.K./Lomsu, en EBG/Anitri/Moravian Church voornamelijk)  in Suriname.  De Nederlandse koloniale overheid had Winti namelijk tot 1971 als ‘afgoderij’ per wet (artikel 540) verboden. Werd je betrapt kon je in de gevangenis raken of een fikse geldboete krijgen. Daarnaast had de kerk (van de R.K./Lomsu, en EBG/Anitri/Moravian Church voornamelijk)  het stigma van duivelsaanbidding op Winti geplakt.
Gevolg daarvan was dat uit vrees voor beschuldiging van afgoderij de kennis die men bezat over Winti-zaken niet werd doorgegeven aan de volgende generatie. Daarnaast wordt Winti door gebrek aan kennis/ontwetendheid (of “denken te weten-heid”) tot op heden vaak geassocieerd met iets wat slecht is, zoals zwarte magie (wisi, wat je in elke cultuur hebt).
Echter, Winti = “harmonie”. In harmonie leven met je familie (gezin & “bere”)/je naasten , de natuur/je omgeving, en natuurlijk jezelf. That’s it!

Het wegnemen van misvattingen en vooroordelen betreffende Winti en winti (meervoud) eist correcte informatie. Deze website levert (hopelijk) een nuttige bijdrage om dat doel te bereiken.

Helaas hebben velen van ons Afro-Surinaamse creolen dit negatieve (zelf)beeld over Winti/de eigen cultuur/de eigen Sranantongo taal  overgenomen en generatie op generatie doorgegeven, want alles wat “Afrikaans”/”van ons” is was immers minderwaardig en “slecht” volgens de witte christelijke koloniale gezaghebber.  Vaak heerste er ook een zoals eerder vermelde angst voor Winti, met als oorzaak vaak onwetendheid of negatieve ervaringen die vaak met wisi (zwarte magie, wat je in elke cultuur hebt) te maken hebben en níks met Winti!
Dit is een van de nalatenschappen van het kolonialisme (#LegaciesOfColonialism) ! De creoolse geest is gekoloniseerd/onderdrukt en zelf (vaak) nog steeds niet bewust (hiervan) en onwetend, waardoor “het eigene (Afrikaanse)/de eigen cultuur/spiritualiteit/levensstijl/Sranantongo-taal” als minderwaardig werd, en (vaak) nog steeds wordt, gezien ten opzichte van de “Nederlandse en/of westerse (populaire) witte (vaak christelijke) cultuur en taal”. Hierdoor is (helaas) veel  kennis over Winti/cultuur en ook het Sranantongo niet overgebracht op de volgende generatie…
(Dit is ook een v.d. redenen waardoor er een boel onzin op het internet staat over Winti, bakru, leba etc. als je erover googled en ook op social media zoals Instagram & TikTok in de comments; en de reden waarom velen van ons het Sranantongo niet machtig zijn.)

DECOLONIZE YOUR MIND & EDUCATE YOURSELF!
De tijd van “m’n moeder/oma heeft me geleerd dat…” / “dus het is zo”… is voorbij! …want wie zegt dat het werkelijk zo is als je zelf geen onderzoek hebt gedaan!?
De tijd van “maar m’n ouders/fam. hebben het me niet geleerd”… is óók voorbij, don’t blame it on them!, want dit is nou eenmaal, helaas een van de nalatenschappen van het kolonialisme {men, onze ouders, waren te druk met ‘assimileren/aanpassen aan de dominante, witte christelijke, cultuur in de kolonie #AssimilatiePolitiek (ook in Nederland) en er heerste ook “colorisme” in Suriname) …

HET BEGINT (nu) BIJ JOU!
DUS:
GA ZELF OP ONDERZOEK UIT! ONTDEK & LEER OVER JE ROOTS!
LEER JE EIGEN CULTUUR TE WAARDEREN! 
Deze pagina kan je er wellicht al een heel stuk mee helpen, gezien deze pagina “legitieme bronnen”, boeken etc. bevat geschreven/samengesteld  door experts!

Zoals papa Anton de Kom zegt in zijn boek ‘Wij Slaven Van Suriname’ (wat je ook op deze pagina kunt bekijken en downloaden):
“Geen volk kan tot vollen wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft. Daarom wil dit boek [in dit geval ook deze pagina van mij – JL] trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken…”

Dus scrol eens een keer niet uren op Instagram, Facebook of TikTok, maar scrol lekker op deze pagina en door de bestanden/boeken/filmpjes etc. die je hier kunt downloaden. Kijk/lees en leer over je eigen cultuur en kom hier zo vaak terug als je wilt (ik zal de pagina blijven updaten).
Je mag deze pagina en documenten/video’s uiteraard delen/doorsturen (en altijd contact met me opnemen via e-mail of insta)! Bika dis’ na san’ fu un kulturu!

Soso lobi!
, Jaasir Linger – Por’foto (Rotterdam, april 2025) – Instagram: @jaasirlinger | info@jaasirlinger.com

PS: Ik ben niet anti-christelijk. Een deel van onze (ook een deel van mijn) voorouders/kabra heeft immers het christendom aangenomen en ik heb respect voor een ieder z’n geloof. Een deel van mijn familie is ook lomsu (R.K.), Anitri (EBG), moslim of iets anders. Echter, voor mij persoonlijk gaan (het op de Afro-Surinamers opgedrongen) christendom/Jezus en Winti, bij mij persoonlijk niet “hand in hand” ! Vooral gezien de historische context en gebeurtenissen (lees & leer meer hierover in de onderstaande documenten).
Dus voor mij géén in het Sranan bekende gezegde: “met de bijbel in de ene hand & krabasi (kalebas) in de andere…”, dat is mijn mening/leven (“fu mi soso Winti”).
Owktu, men dient geen winti! (De winti, meervoud, staan ten diensten van de mens!), men “eert” ; bedankt; “teri wan/den winti” ; “gi a/den winti grani”.
Ten slotte, vaak denkt men “het is een Winti-gerelateerd probleem” of “ding” of “wisi”, maar vaak is het gewoon “de mens zelf”. No ala tori san psa ini libi fu sma, na winti tori of wisi. Furu sani na “gewoon libisma tori” yere!

Grantangi gi Anana Keduaman Keduampan (“Dé schepper”), ala den bigisma f’mi, den kabra nanga winti f’mi èn mi bere. Owktu shout-out gi den Paranan  nanga mi Baling Kondre Sma (Pranasi Berlijn / Plantage Berlijn <3 ) en m’n Nickerianen.

Shout-out naar mijn leermeesters/bronnen/inspiratie:
Marian Markelo (Nana Efua), Kenneth Vers Babel, wijlen Lesley Neyhorst | wijlen doctor Charles Wooding, wijlen Henri Stephen, Juliën Zaalman (St. Tata Kwasi ku Tata Tinsensi), Blaka Online | Agunsu Gingetongo,  Guno Vyent, Henk Sacco, Tap Basi ‘Ramon Mac-Nack’ / Winti Instituut ‘Kunjhe Akata  Kondre’ , The Black Archives

———————————————————————————————————————————————————————————

INHOUDSOPGAVE VAN DE DOCUMENTEN DIE (onder andere) OP DIT MOMENT OP DEZE PAGINA TE BEKIJKEN EN DOWNLOADEN ZIJN
(ZIE ONDERSTAANDE FOTO).

Informatie over Winti en de oorsprong van het taboe op Winti (en het begin van mijn “journey”):

Hier praten we liever niet over – door Jaasir Linger
Klik hier om te bekijken/downloaden ->1a Essay voor Bachelor of Arts graad- Hier praten we liever niet over – door Jaasir Linger_mei 2019_over Winti en oorsprong taboe

Samenvatting:
De basis van de negatieve beeldvorming van Winti is gecreëerd door de Nederlandse koloniale overheid en christelijke kerk en haar missionarissen  in Suriname.  De Nederlandse koloniale overheid had Winti namelijk tot 1971 als ‘afgoderij’ per wet verboden. Daarnaast had de kerk het stigma van duivelsaanbidding er opgeplakt.
Dit document bevat ook 2 (zwarte) bladzijden met allemaal historische datums/jaren met belangrijke Surinaamse gebeurtenissen.

 

 

 

Informatie over de geschiedenis van Sranantongo, van verleden tot nu(inclusief scanbare QR codes om Sranantongo liederen te horen).

A tori fu wi eigi tongo – door Jaasir Linger
Klik hier om te bekijken/ downloaden -> 1b Thema Sranantongo – Essay voor Master of Arts graad – A tori fu wi eigi tongo – door Jaasir Linger_2023_over Sranantongo historie

Samenvatting:
Mijn “master essay” van de kunstacademie in een mix van Engels (de voertaal van mijn master) en Sranantongo. Achterin is een woordenlijst met vertaling. U kunt ook het online interactieve Sranantongo woordenboek gebruiken of het Sranantongo woordenboek downloaden helemaal onderin deze pagina.
Ook wordt onder andere de historie van odo’s en Sranan puwema (poezië)  erin vermeld.

 

 

KLIK OP DE YOUTUBE VIDEO HIERONDER OM TE LEREN OVER:
“Wat is Winti? | Hoe is deze Afro-Surinaamse spirituele traditie ontstaan? | Wat was de rol van muziek tijdens de slavernij? | Hoe werd en wordt het Christendom gebruikt om Winti te onderdrukken?| Wat is het verschil tussen Winti muziek, Kaseko en Kawina? | Wat is de relatie tussen de spirituele tradities in Suriname en Ghana?

Bron: The Black Archives podcast #4 over Winti en muziek:  In gesprek met Orlando Ceder (van muziekformatie  Black Harmony), Nana Efua (alias van Winti priesteres Marian Markelo), Otmar Watson (van Untold Empowerment).
Muziekformatie Black Harmony begint muziek te spelen op 1:02:03

 

Onderstaand een korte video met info over ‘Kawina muziek’, met de bekende muziekformatie ‘Bose Krioro’.
Kanttekening 1: In de video wordt vermeld: “de slaafgemaakten namen hun religies en eigen muziek mee” [vanuit Afrika]. Deze West-Afrikaanse spiritualiteiten vormden samen uiteindelijk het Surinaamse Winti en Winti-muziek (waaruit Kawina is ontstaan).
Kanttekening 2: In de video wordt vermeld: “Kawina-muziek is nog heel belangrijk in het dorp Onverwacht”, de reden waarom het nog zo belangrijk is wordt echter niet vermeld. Een deel van de reden is dat met Kawina-muziek er ook Winti- en voorouder-liederen gezongen kunnen worden die belangrijk zijn in de Winti-cultuur/religie, en Winti (net zoals bijna elke voormalige plantage-dorp) onlosmakelijk is verbonden met ‘Bose Kondre’ (Plantage Onverwacht, Para district) en “het nageslacht”.

Onderstaand een korte video met info over de instrumenten van ‘Kawina muziek’.

 

Klik hier om mijn playlist-archief met Winti, banya/susa/laku, soko psalm, en kawina muziek te bekijken/beluisteren.
De playlist update ik geregeld en er zitten echt “klassieke LP’s en CD’s” tussen van NAKS, Maisa (Emma Mais), Bally Brashuis, Johan Zebeda, Pa Monti / Monti Krioro / Montie Boys, Afre Jangasa (Berlijn/Baling Kondre), Baling Tjintu, Blaka Boeba, Fransje Gomes, Pori Nem, Koafi, Pruberi, Sangrafu, Bose Krioro, Bolindo Krioro, Awidya, A Sa Go, Saramacca Krioro, etc.

 

 

Informatie over Winti (veelgestelde vragen / FAQ,  beantwoord door expert Kenneth Vers Babel, 2020).

 

 

 

Klik hier om te bekijken/downloaden -> 2 Thema Winti – Boek passage – Winti Academia_Algemene Vragen_2020 -door Kenneth Vers Babel 

 

 

 

 

 

 

Informatie over Anana Keduaman Keduampon (de schepper), Winti & de mens (door Surinaams-Creoolse doctor Wooding, 1972).

Klik hier om te bekijken/downloaden -> 3 Thema Winti en de mens- Boek passage_Academisch Proefschrift Winti – door Dr Wooding 1972 – Hoofdstuk 4 Zielsconcept – AnanaKeduamanKeduampon kra dyodyo yorka bere fyofyo

Met onder andere informatie over:
Anana Keduaman Keduaman (“God, de schepper van hemel en aarde” / opperwezen)
(a)kra (ziel/geest); dyodyo; yorka; Afro-Surinaamse traditionele dagnamen; bere (familieketen); kabra (voorouders); fyofyo;
De drie verschillende soorten “winti/kabra-trance”.

Kanttekening: Er staat “van de Paraan”, maar de info als hier vermeld is ook van toepassing op de (stads)creolen uit andere gebieden dan Para / van toepassing op Sranan Krioro in het algemeen!

 

KLIK OP DE YOUTUBE VIDEO HIERONDER OM EEN LIED GEWIJD AAN ‘KEDUAMAN KEDUAMPON’ (“Dé schepper”) TE BELUISTEREN

 

Informatie over Winti & de mens (door expert Kenneth Vers Babel, 2019).

Klik hier om te bekijken/downloaden -> 4 Thema Winti en de mens- Boek passage – Keduampon – door Kenneth Vers Babel_2019 – Info over de akra dyodyo dagnamen ancestornamen

Met onder andere informatie over:
(a)kra (ziel/geest) en “levensdoel”; reïncarnatie; dyodyo; yorka; Afro-Surinaamse traditionele dagnamen; bere (familieketen); kabra (voorouders); de traditionele Sranan creoolse namen voor voorouders per generatie

 

 

 

 

Informatie over de verschillende winti (meervoud), door Surinaams-creoolse doctor Wooding, 1972.

Klik hier om te bekijken/downloaden -> 5 Thema Winti de verschillende winti(meervoud) – Boek passage_Academisch Proefschrift Winti – door Dr Wooding 1972 – Hoofdstuk 5 met diverse winti

Met onder andere informatie over:
– Tapu-winti (lucht-pantheon):  verschillende Kromanti als Opete Yaw, Awese, Sofia-Bada, Tando etc.
– Gron-winti (aarde-pantheon) als: Aisa, Luangu,  Loko, Gron-Ingi, Fodu / Vodu, etc.
– Watra-wenu (water-pantheon) als: Watra-Ingi / watra-bosu, Watra-mama, Tata Bosu, etc.
– Busi-winti (bos-pantheon) als: Bus-Ingi, Mbumba / Tata Busi, Leba, Ampuku, Adumankama, Bakru, (A) Kantamasi / Masi

 

 

Informatie over recepten (wasi) voor verschillende winti (meervoud) baden

Klik hier om te bekijken/downloaden ->Document –  ‘Winti – Recepten om ritueel te baden’

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Informatie over Winti-liederen (winti-liederen  & voorouder- liederen, als kanga, banya, susa, laku) , door Surinaams-Creoolse doctor Wooding, 1972

Klik hier om te bekijken/ downloaden -> 6 Thema Winti liederen- Boek passage_Academisch Proefschrift Winti – door Dr Wooding 1972 – Alle liederen uit proefschrift_compressed

Met onder andere:
winti (meervoud) liederen en hun lyrics en context/informatie erover; en traditionele creoolse voorouder-liederen genres, zoals  kanga, banya, susa en laku.

 

 

 

 

 

Informatie over Winti-liederen (winti-liederen & voorouder-liederen), door Henri Stephen, 2003

Klik hier om te bekijken/ downloaden -> 7 Thema Winti liederen – Boek – Winti Liederen – door Henri J M Stephen_2003

! Kanttekening: Er zitten wellicht een aantal fouten in sommige lyrics en een aantal foute vertalingen/uitleg…
! Let op: blz. 16 t/m 93 ontbreken!
Binnenkort zal ik het gehele boek scannen en opnieuw uploaden! Excuses voor het ongemak.

Dit document bevat nu alleen een aantal van de onderstaande “genre” liederen:
– t/m blz. 15:
(kra, soko psalmen, een aantal liederen gewijd aan de voorouders..)
– Blz.94-120, liederen van de:
gemengde obia, kromanti, opete-kromanti, yaw-kromanti, awese kromanti, Aladi kromanti, Bonwaku Kromanti, Dyisri kromanti, Sofia Bada, Fremusu, Asedye, Adyaini/Tigri, bus’kromanti.
Afscheidsliederen.
Winti muziek-instrumenten.

Informatie over Winti-liederen (winti-liederen & voorouder-liederen), door Henri Stephen 1986

Klik hier om te bekijken / downloaden -> 8 Thema Winti liederen – Boek passage – Liederen uit boek Lexicon Winti – door Henri J M Stephen_1986

Met onder andere:
Banya, Laku, Gron-Winti, Loko,  Papa Ingi, Ampuku, Leba, (A)Kantamasi / Masi, Yaw

! Kanttekening: Er zitten wellicht een aantal fouten in sommige lyrics en een aantal foute vertalingen/uitleg/type lied…

 

 

 

 

 

Informatie over Surinaams-creoolse liederen, dansen en spelen, door Van Kempen, 2002

Klik hier om te bekijken / downloaden -> Boek* 1a – Thema Sur creoolse liederen dansen en spelen en odo plus Winti banya susa laku – door Michiel Van Kempen 2002

(*Informatie uit academisch proefschrift)

Met onder andere informatie over Afro-Surinaamse creoolse:
verhalen; liederen, dansen en spelen, waaronder Banya, Susa, Laku; Winti prei

 

 

 

 

 

 

Informatie (algemene) over verschillende Surinaamse culturen, door Albert Helman alias van Lou Lichtveld, 1977.

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Boek1b – Thema Su culturen – Cultureel mozaïek van Suriname – door Albert Helman alias van Lou Lichtveld 1977.

Met onder andere informatie over/vermeldingen van:
– ‘De creoolse bevolking’,
{blz 260  t/m blz 296 van het document  (243 t/m 277 op de daadwerkelijke pagina afgebeeld}.
– Winti, Kromanti, Papa Winti,  liederen, B. Brashuis (Bally Brashuis), jorka (yorka), lobi-singi, lakoe (laku), winti prei.
( U kunt “ctrl+f” drukken of op MAC “command+f” om de zoekfunctie te activeren en deze worden op te zoeken in de tekst.)

 

 

 

 

Informatie (algemene) over verschillende Surinaamse culturen, door Chandra van Binnendijk en Paul Faber, 1992 

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Boek1c – Thema Su culturen – Sranan Cultuur in Suriname – door Chandra van Binnendijk en Paul Faber_1992.

Met onder andere informatie over/vermelding van:
– Creool, creolen, Winti, Kromanti
( U kunt “ctrl+f” drukken of op MAC “command+f” om de zoekfunctie te activeren en deze worden op te zoeken in de tekst.)

 

 

 

 

 

Informatie over de Surinaams-creoolse klederdracht ‘koto’ en ‘angisa’, door Ilse Henar-Hewitt, 1987.

Klik hier om te downloaden -> Boek2a – Thema Creoolse klederdracht vrouwen – Surinaamse Kotos en Angisas_kleding SurinaamsCreoolse vrouw – door Ilse HenarHewitt 1987 
(Als u op de link klikt gaat u naar de website van mijn server om het boek te downloaden.  Het boek was  helaas te groot qua bestandsgrootte om hier te uploaden.)

Met onder andere informatie over en veel afbeeldingen met betrekking tot:
– ontstaan en geschiedenis van de koto
– bindwijze van de angisa en de ontwikkeling ervan, en verhalen rond de naamgeving van de angisa
– de kotomisi en de taal van de kotomisi, en bijzondere koto’s en kotomisi’s
– trowkuku (bruidstaart), friyar’oso (verjaardagsfeest), aitidé (rouw na 8 dagen)
– lobisingi (spotlied)

 

 

Onderstaand Aflevering 1 (van de 5) van ‘Mi na Sranan’ (over Angisa’s en Koto’s) – gepresenteerd door Christine van Russel-Henar (de dochter van Ilse Henar-Hewitt en o.a. directeur van het Kotomuseum in Paramaribo, Suriname)
KLIK HIER VOOR DE PLAYLIST MET ALLE 5 AFLEVERINGEN

Informatie over verschillende kledingdrachten van de Surinaams-creoolse vrouw, door Stichting Surinaams Museum, 1988

Klik hier om te downloaden -> Boek2b- Thema Creoolse klederdracht vrouwen – Let Them Talk_kleding SurinaamsCreoolse vrouw_door Stichting Surinaams Museum 1988_2edruk 1993

(Als u op de link klikt gaat u naar de website van mijn server om het boek te downloaden.  Het boek was  helaas te groot qua bestandsgrootte om hier te uploaden.

Met onder andere informatie over en veel afbeeldingen met betrekking tot:
Historische ontwikkeling v.d. kleding v.d. creoolse vrouw | Klederdracht v.d. creoolse vrouw als: kotomisi, verschillende vormen v.d. kotodracht, afuskin, ameksani, bakagron-mama, du-mama, friyari-misi, krioro-mama, row-koto, trowmisi, wowoyo-edeman, wowoyo-uma, wroko-koto | Andere klederdrachten die ontstaan zijn vanuit de kotodracht, kreitimisi, kosyu, Mis-de-neef, moderne koto, palitomisi | Het ontstaan v.d. angisa. | Het ontstaan van de patronen op de doeken. | Kotomisi-code, bindwijzen, strek’-ede, lontu-ede, prodo-ede, low-ede | Sieraden |  Alanya-tiki.

Informatie over Sranantongo wijsheden/gezegdes alias Sranan Odo, door Gudo Hoen, 1989

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Boek3 – Thema Sranantongo wijsheden en gezegdes – Sranan Odo_Surinaamse spreekwoorden – Door Gudo Hoen_1989

Met informatie over:
– Sranan Odo, Surinaamse Odo, Surinaamse spreekwoorden / gezegdes/ wijsheden.
– Fa fu leisi en skrifi Sranantongo (hoe Sranantongo te lezen en schrijven)
-Korte handleiding voor de spelling van het Sranan; het aaneenschrijven van woorden
– Dei nen (dagnamen van personen gelinkt aan de dag waarop men geboren is)
– Woordenlijst (Sranan-Nederlands) met een deel v.d. meest voorkomende woorden in de odo’s.

 

 

Info over de geschiedenis van Suriname en het f*cked up plantageleven wat onze Afro-Surinaamse voorouders hebben moeten doorstaan.
DIT BOEK MOÉT IEDERE SURINAMER GELEZEN HEBBEN!

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Boek4 – MUST READ – Wij Slaven Van Suriname – door papa Anton De Kom – 1edruk1934

 

 

 

 

 

Informatie over Afrikaanse vrouwen in verzet

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Document1 – Afrikaanse vrouwen in verzet slavernij

Met onder andere informatie over:
– De rol van vrouwen in opstanden.
-Ma Cató – Suriname
– De spirituele rol van de vrouwen

 

 

 

 

 

 

Informatie over Gebruiken rond zwangerschap en geboorte in de Afro-Surinaamse gemeenschap, door (Winti priesteres) Marian Markelo, alias Nana Efua, 2000

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Document2- Gebruiken rond zwangerschap en geboorte in Afro-Surinaamse gemeenschap – door Marian Markelo alias Nana Efua_2000

Met onder andere informatie over:
– Zorg tijdens de zwangerscbap
– Zorg voor de kraamvrouw en de zuigeling
– Fyo-Fyo
– Kruiden (tijdens en na de bevalling)
– Ogri-ai
– Sori kondre na nyun pikin. (Met het nieuwe kind showen). Doopritueel

 

 

 

 

Korte informatie over Soko Psalmen (Stichtelijke liederen, ontstaan tijdens slavernij)

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Document3 – Soko Psalmen_stichtelijke liederen_Sranan krioro voorouder liederen- door Nico-Eigenhuis en Liesbeth Peroti

Met onder andere korte info over de legends:
– Emme Mais
– Johan Zebeda
– Ma Es (Esseliene Fabies)
– Mavis Noordwijk
– Lisibeti (Liesbeth Peroti)
– Achtergronden van de soko psalm
– Ook vermeld onder “Afrikaanse rite banya” : Anana (Anana Keduaman Keduampon = de schepper), Samandow (dedekondre / dodenrijk), Kromanti- en Aisa prei

ZIE OOK -> 7 Thema Winti liederen – Boek – Winti Liederen – door Henri J M Stephen_2003

 

KLIK OP DE YOUTUBE VIDEO HIERONDER OM EEN AANTAL SOKO PSALMEN TE BELUISTEREN
(Kanttekening: in plaats van N*ngre kondre (Afrika) wordt nu vaak “Afrika Kondre” gezongen, om de term “n*ngre” niet meer te gebruiken.)

 

 

Surinaams ‘Sranantongo’ woordenboek

Klik hier om te bekijken/downloaden -> Woordenboek – Sranantongo woordenboek SIL international 2007 5e editie

Met ook onder andere informatie over de:
-Spelling
-Regels voor de uitspraak
– Voorbeeldzinnen met vertaling

Kanttekening:
“Bonu” staat vermeld als synoniem voor “afkodrei” | “Bonuman” wordt bij de voorbeeldzin van “bereketi” als “toverdokter” vermeld.| “Bonuwroko” staat vermeld als “afgoderij” …Ook hier, in deze 2007 editie, is het nalatenschap van de invloed v.d. kerk en het kolonialisme dus nog te zien (helaas)… In de 2024 gedrukte boekversie staat “bonuman”, meer correct vermeld als ‘medicijnman’. En in het interactieve online Sranantongo woordenboek staat “bonu” (naast helaas nog afkodrei) netjes vermeld als “geestelijke handelingen die behoren bij de Winti-religie”.

 

 

Wie Eegie Sani (Wi Eigi Sani)

Bij de bewustwording onder Surinamers van de eigen cultuur speelde de in 1950 in Amsterdam opgerichte vereniging Wie Eegie Sanie (WES) een sleutelrol.
Onderstaand de documentaire ‘Wie Eegie Sanie’ (2003, regie: John Albert Jansen ) waarin een generatie Surinamers wordt geportretteerd die (in NL) op zoek gingen naar hun eigen wortels en cultuur, naar ‘wie eegie sanie’: onze eigen dingen.
In dit bewustwordingsproces speelden de in 1950 in Amsterdam opgerichte vereniging Wie Eegie Sanie (WES) en haar oprichter, de advocaat, politicus en schrijver Eddy Bruma, een sleutelrol. WES vereenzelvigde de ‘eigen’cultuur in de eerste plaats met de AFRO-Amerikaanse en Afrikaanse cultuur. Het ‘eigene’ werd vooral gezocht in de Surinaamse taal, het Sranantongo, en in de Surinaamse geschiedenis. De door WES gepropageerde Surinaamse kijk spreekt bijvoorbeeld uit het toneelstuk De Geboorte van Boni. In de film worden de repetities gevolgd van de heropvoeding van dit voor de Surinaamse geschiedenis belangrijke toneelstuk (‘De Geboorte van Boni’), een eerbewijs aan het verzet van de marrons in de koloniale tijd.